ISIL İŞLEMLER

Demir esaslı malzemelerde geniş sınırlar içerisinde değiştirilebilir özellikleri esas alarak yapı tarzına ve yapı durumuna bağlıdır. Bu yapıların düzenlenmesi, östenitik sahadan soğutma koşullarında olduğu gibi ısıl işleme, karbon ve alaşım elemanlarının yapı içerisinde dağılmalarına bağlıdır.

Çeliklerde iç yapıyı düzenlemek, taneleri inceltmek yada kabalaştırmak, bileşim homojenliğini sağlamak , yapıyı yumuşatmak  iç gerilmeleri azaltmak gibi özellik değiştirme amacıyla uygulanan ısıl işleme tavlama adı verilir. Her ne kadar sertleştirme işlemlerinde de iç yapının yeniden düzenlenmesi söz konusu ise de, ana amaç tüm hacmin yada yüzeysel olarak sertlik artırmada olduğundan sertleştirme işlemi tavlamadan ayrı tutulur. Şimdi  çeşitli tavlama işlemlerini görelim.

 

Normal Tavlama

Normal tavlama ile malzemenin iç yapısındaki homojensizlikler giderilir, ve daha ince taneli yapıya ulaşılır . Normal tavlamada sakin havayla soğutulabilir. İnce parçalarda 550-600°C sıcaklıktaki tuz banyolarında soğutma yapmak suretiyle yüksek dayanımlı ve şekillenme kabiliyeti olan çok ince lamelli perlitik yapıda elde edilmesi mümkündür . Bu tavlama patentleme olarak tabir edilir ve tel , yay ve benzeri materyallerin imalatında kullanılır.

Yumuşak Tavlama           

Yumuşak tavlama ,  ferritik matriks yapı içerisinde sertleşmiş sementiti küresel hale getirerek dengeli bir yapı teşekkül ettirmek amacıyla uygulanır Bu işlem ötekoid altı çeliklerde uzun süre tavlamayla gerçekleştirilir. Başlangıç yapısındaki lamelli perlit  ne kadar kaba ise gerekli tav süresi o kadar uzundur,  ve sementit küreleri de o kadar büyüktür. Yumuşak   tavlama ile sertlik önemli ölçüde düşer ve süneklik artar. Ferrit içerisindeki sementit küreleri, talaşsız şekil vermede ferrit ile birlikte şekil almazlar ve bundan dolayı sementit lamellerinde görülen şekil almada etkili engelleme yapmaları beklenemez. Talaşlı şekillendirmede de bu vardır. Yumuşak tavlamanın, özellikle östekoid üstü çeliklerde yapının sertleştirme için uygun hale getirilmesinde rolü büyüktür.

Gerilim Giderme Tavlaması

Gerilim giderme tavlaması, parçalarda bulunan iç gerilmeleri azaltarak sorun yaratmayacak seviyeye indirmek veya ortadan kaldırmak için yapılır. İç gerilmeler sıcaklık farklılıkları, bükme, doğrultma, ince yüzey talaşlı imalattan dolayı meydana gelebilir. Bu tavlamada yapı değişimi söz konusu değildir.  Parçalar ısıtıldıktan sonra yeni gerilmeler olmaması için yavaş yavaş soğutulmalıdır. Bu soğutma havada soğutma veya vakum ortamında soğutma olabilir.

Difüzyon tavlaması 

Difüzyon tavlaması ile katılaşmada meydana gelen bileşim farklılıklarının engellenmesi sağlanır. Bunun için malzeme 1000-1200 C gibi katılaşma hattına yakın sıcaklıklarda uzun süreli tavlanması gerekir .  Fakat bu sırada çok fazla tane kabalaşması da ortaya çıkar Önlenmesi için sıcak şekillendirilmesi (sıcak haddelenmesi) veya normal tavlanması gereklidir.