TORNALAMA

Parçaya kesici alet yönünde bir hareket vererek talaş kaldırmaya tornalamak, bu işlemleri yapan tezgahlara da torna tezgahları denir.
Tornada genellikle eksenel hareketle dış iç kısımlarda silindirik ve konik yüzeyler işlenir. Ayrıca çeşitli profillerde vida açma, matkapla delik delme, kılavuz salma, işlemlerinin yanında taşlama, frezeleme, profil tornalama, yay sarma, demir, çelik, ağaç, plastik alaşımlar ve yumuşak gereçlere istenilen şekil ve biçim verme işlemleri uygulanabilir.
Endüstrinin gelişmesine paralel olarak ilk ilkel torna tezgahlarından günümüz teknolojisi hidrolik kumandalı ve nümerik kontrollü takım tezgahlarını geliştirmiştir.

KILAVUZ ÇEKME

Deliklere diş açmada kullanılan takım çeliğinden yapılmış ve sertleştirilmiş, üzerinde kesici dişler bulunan aletlere kılavuz denir. Bir kılavuz şu kısımlardan meydana gelmiştir.
Kılavuz ekseni : Kılavuz boyunca merkezden geçen doğrudur.
Pah : Vidalı gövdenin ucundaki konikleştirilmiş kısımdır.
Kesme yüzü : Sırtın ön tarafında, oluğun meydana getirdiği yüzeydir.
Dış merkez : Buna kılavuz ucu da denir ve kılavuzun koni biçimli ucudur. İmalat amacıyla yapılmış olup, daha ziyade küçük kılavuzların vidalı ucunda bulunur.
Oluk : Vida veya dişlerin kesici yüzeylerini elde etmek, kesilen talaşların çıkışını ve yağlamayı sağlamak için açılmış helis veya düz kanallardır.
İç merkez : Punta merkezi de denir. İmalat için kılavuzun alnına açılmış punta deliğidir.
Uç çap : Pah kırılmış kısmın ön ucundaki çaptır.
Kare : Kılavuz sapının köşeli ucudur.

Kılavuzla vida açmak makine işlerinde çok yapılan bir işlemdir. Kılavuzla mümkün olan en iyi kalitede diş açmak asıl amaçtır. Bununla birlikte talaşın dışarı atılması, kesici kenarların yağlanması, hız ve ilerleme arasındaki bağıntının kılavuz adımına göre tespiti gibi sorunlar kılavuz çekmeyi en zor tesviyecilik işlemlerinden biri haline getirmiştir.

Böyle olmasına karşın dişi vida çekmede dikkat edilecek en önemli hususlar kılavuzun tipi, kesme sıvılarının seçilmesi ve nihayet tesviyecinin kendi becerisidir. Kılavuzlar kolay kesmeli ve dişleri aynı ölçüde vidalar açmalıdır. Kılavuzlar hiçbir zaman deliğin içine doğru zorlanmamalıdır. 

RASPALAMA NEDİR?

Eğelemek, tornalamak, frezelemek ve planyalamak suretiyle elde edilen yüzeyler üzerinde kesici aletlerin bıraktıkları pürüzler ve tabanda sert kısımda kalan yükseklikler bulunur. Bunları alarak yüzeyleri daha düzgün bir hale getirmek için yapılan işleme raspalama denir.
Raspalama, raspa denen keskin kenarlı bir alet ile, daha önce işlenip hazırlanmış işin yüzeyi üzerinden, küçük ve ince talaşlar kaldırmaktır denebilir. Raspalama, yüzey üzerindeki çıkıntıları, kabalıkları kaldırmak suretiyle bir düzgünlük ve yüzey kalitesinde bir üstünlük sağlar.
Bu işlem daha ziyade birbiri üzerinde kayarak hareket edecek olan parçaların birbirine değen yüzeylerinin işlenmesi için yapılır. Bu yüzeyler ne kadar düzgün olursa aşınmaya karşı dayanmaları da o kadar çok olur.
Raspa ve Çeşitleri :
Yüzeyleri işlemek için kullanılan ağzı yassı ve üçgen biçimde raspalama aletlerine “raspa” denir. Düz yüzeyleri raspalamak için düz raspa kullanılır. Kavisli yüzeyleri raspalamak için de üçgen raspa kullanılır. Raspaların eğe kuyruğu gibi sivriltilmiş sonuna sap takılır.
Raspalar; düz, takma ağızlı ve üçgen olmak üzere üçe ayrılır.
Düz Raspalar :
Düz yüzeylerin raspalanması için kullanılırlar. İyi cins alet çeliğinden yapılırlar sulanarak bilenirler. Daha sonra da bunların yağ taşında kılağısı alınır. Raspayı seçerken gövdenin titreşime meydan vermeyecek bir uzunlukta olmasına dikkat edilmelidir.
Takma Ağızlı Raspalar :
Bunlar da düz raspalarda olduğu gibi, düz yüzeylerin raspalanması için kullanılırlar. Takma ağızlı raspalarda, kesici uç değiştirilerek daha kullanışlı hale getirilmesi sağlanmıştır. Çok sert malzemeleri raspalamak için, raspaya küçük plakalar halindeki sert maden uçları kaynatılır.
Üçgen Raspalar :
Kavisli yüzeylerin raspalanması için kullanılırlar. Bu raspalarda, düz raspalarda olduğu gibi iyi cins alet çeliğinden yapılır ve sulanarak bilenirler.

EĞELEME

Eğeleme işlemi bir parçaya şekil vermek için yapılan yontma işlemidir.
Parçalara uygulanacak eğeleme işlemleri ile, kaba işlenmiş, ince işlenmiş, çok ince işlenmiş v.b. yüzeyler elde edilebilir. Bunu sağlamak için kaba, ince veya çok ince bir eğe seçmek gerekir.

Eğe Çeşitleri :
Sivri uçlu yassı eğe : Kesiti dikdörtgen biçiminde olup hafif bir koniklikle uca doğru daralır ve incelir.
Küt uçlu yassı eğe : Bu eğenin kenarları paralel ve yüzeyleri hafif dışbükeydir. Kalem izlerini yok etmek ve yüzeyleri ölçüsüne çok yakın getirmek için gayet iyi bir eğedir.
Yarım yuvarlak eğe : Çok kullanılan eğelerden biridir. Her boyda ve her diş yapısında olanları vardır.
Kılıç eğe : Az kullanılan bir eğe çeşididir.
Üç köşe eğe : Üç yüzeyi de çift sıra dişlenmiş, kenarları keskin olan eğedir. Özel kılavuz ve havşa matkaplarının yapımında da kullanılır.
Yuvarlak eğe : Yuvarlak delikleri büyütmek ve yuvarlak köşeleri işlemek için kullanılır. Uç tarafa doğru konikleşir. Küçük boyda olanlarına fare kuyruğu da denir.
Dört köşe eğe : Küçük kare veya dikdörtgen delikleri eğelemek, dar kanalları işlemek v.b. işleri yapmak için kullanılır.
Yarık eğesi : İnce bir eğedir. Çentik ve yarıkların eğelenmesinde, dar kanalların yanlarının işlenmesinde kullanılır.
Bıçak eğesi : İnce kesitlerde ve sırtın düz olmasını gerektirmeyen yerlerde kullanılır.
Hızar eğesi : Tesviye atölyelerinde kullanılan eğelerin hemen hepsi çift sıra dişlidir. Hızar eğeleri ise, yassı eğe biçiminde tek sıra dişli olup en çok kullanılanlarının boyları 10 veya 12 parmaktır. Bu eğe ile torna işlerinde daha iyi yüz elde edilir.

TESVİYECİLİK

Metaller üzerinde aletler (eğe, matkap ucu, kılavuz, rayba vb.) ve makineler (torna, freze, vargel, taşlama vb.) yardımıyla talaş kaldırarak onları istenilen şekil ve ölçülere getirmeye tesviyecilik denir.
Tesviyecilikte, alet, makine ve takımların kullanılması teknolojik kurallara uygun çalışmayı gerektirir. Tesviyeci, torna, freze, matkap, taşlama, vargel, planya gibi tezgahlarda iyi çalışabilmeli, eğe, rayba, pafta-kılavuz, raspa vb. temel el aletlerini ustalıkla kullanabilmelidir. Tesviyeci,yaptığı işten iyi sonuç alabilmesi için,mesleği ile ilgili ölçü ve kontrol aletlerini tanımalı,doğru olarak kullanmalı ve bakımını yapmasını bilmelidir.
Tesviyeci malzeme bilgisine sahip olmalı, malzemenin özelliklerini malzemeler üzerine yapılacak işlemleri, malzeme seçiminde alınacak faktörleri bilip uygulamalıdır.Tesviyecinin, mesleği ile ilgili imalat yöntemlerini uygulamakta işlem sırasını belirlemede iş kalıplarını tasarlamada ve özel aletleri kullanmada geniş bilgiye sahip olması gerekir. Tesviyeci çok iyi teknik resim bilgisine sahip olmalı, iş parçasına imalat resmindeki ölçü ve toleranslar dahilinde işleyebilmeli, yapabilmelidir.Aynı zamanda teknik resime dayalı iş yapmayı alışkanlık haline getirmelidir. Tesviyeci çalıştığı atölyede bulunan tezgahları tanımalı, gerektiğinde onarımlarını yapabilmelidir. Tesviyeci Tezgahının Özellikleri : Üzerine mengeneler bağlanan sağlam yapılı ağır bir masadır. Üst kısmı 6-8 cm kalınlığında gürgen, meşe, v.b. sert ağaçtan tabla şeklinde yapılmıştır. Tesviyeci tezgahının ayakları ağaçtan veya fonttan yapılır. çalışırken tezgahın yerinden oynamaması için önlem alınmalıdır. Tezgah yükseklikleri 80-85 cm civarındadır. Tezgahlar atölyenin durumuna göre ya yan duvar boylarına, pencere önlerine ya da arka arkaya bağlanarak atölyenin ortasına gruplar halinde yerleştirilir.
İki mengene bağlamak üzere yapılmış bir tesviyeci tezgahının boyu yaklaşık olarak 2,5 m eni ise 70 cm’ dir. Her tezgahın iki ayağı arasına raf, çekmece veya dolap konur.

Tesviyeci Tezgahları: Parçaların çoğu makinelerde, bir kısmı da elde işlenir. Gerek makineler, gerekse el işçiliğinde kullanılan tezgahlar, işin gerektirdiği şekle göre, atölye içerisinde tertiplenerek yerleştirilir. Parçaların işlenmesinde kullanılan makinelere genel olarak iş tezgahları denir.
Torna, matkap, vargel, planya, freze, taşlama ve yatay delik tezgahları genellikle iş tezgahları olarak kabul edilir. Revolver torna, oluk açma, dişli çark açma cihazları v.b. gibi tezgahlara da özel imalat tezgahları denir.

KLAVUZ PLAKA YAPIM RESMİ

PLASTİK ENJEKSİYON KALIBI ÜST PLAKA

CNC TORNA PARÇASI VE PROGRAM KODLARI

DÖVME TEKNOLOJİSİ

Dövme işlemleri sıcak (yeniden kristalleşme sıcaklığının üstünde), yarı sıcak (yeniden kristalleşme sıcaklığının hemen altında) ve soğuk (genellikle oda sıcaklığında veya bu sıcaklığa yakın) olarak yapılır. Dövmede, dökümde olduğu gibi, elde edilen şekil ve boyutlar bitmiş parçanın kine yakındır. Her iki üretim yönteminde de, bazı yüzeyler dövme veya dökümde olduğu gibi  bırakılır, bazı yüzeyler ise daha sonra talaş kaldırılarak işlenir.

Hemen tüm metaller dövülerek şekillendirilebilir. Fakat dünyada dövme yöntemi ile üretilen parçaların çoğunda malzeme olarak karbonlu ve az alaşımlı çeliklerle aliminyum alaşımları kullanılmaktadır. Paslanmaz çelikler, nikel esaslı süper alaşımlar ve titanyum da özellikle uzay çalışmaları için dövülen malzemelerdir. Dövme yöntemi ile üretilen parçaların çoğu otomobil endüstrisinde, yaklaşık dörtte biri kamyon  ve traktörlerde, geri kalanı da uçak, demiryolu, madencilik ve diğer uygulamalarda kullanılmaktadır.

Bir parçanın dövme yöntemi ile üretilmesi için diğer üretim yöntemlerine (döküm, talaş kaldırma… gibi) kıyasla maliyetin daha düşük olması  veya daha başka üstünlüler sağlaması gerekir.

Dövmenin sağladığı üstünlükler

İş parçasının dayanımı (dayanım / ağırlık oranı), tokluğu ve sünekliği daha fazla olmaktadır.

Seri  üretimde dövme parçalar boyut ve şekil bakımından daha üniformdur.

Dövmeden sonra da parçalar gerekirse talaş kaldırarak işlenebilir veya kaynak edilebilir.

Birçok halde dövme işleminde otomasyona gidilebilir.

Üretim hızı yüksektir.

Dövmenin diğer üretim yöntemlerine kıyasla  zayıf yönleri

Toleranslar oldukça geniştir.

Özellikle büyük parçaların dövülmesi için gerekli olan prsler çok pahalı olduğu gibi kalıp maliyetleri de yüksektir.

Sıcak dövme için gerekli ısıtma fırınları ve çapak alma presleri ek yatırım gerektirmektedir.

MATKAP TEZGAHINDA ÇALIŞMA VE İŞ GÜVENLİĞİ

    1-       Tezgah  mengenesini  kontrol ediniz işinizi sıkıca  bağlayınız.

    2-      İnce  ve küçük  parçaları  elle tutmayınız  mengeneden  yararlanınız.

    3-      Mandreni elinizle kavrayarak  durdurmaya  kalkmayınız.

    4-      Malzemenin  cinsine ve matkap çapına göre devir sayısını ayarlayınız.

    5-      Başınızı dönen milden uzak tutunuz.

    6-      Matkabı hafifçe aşağı bastırarak talaş kaldırınız

    7-       Parçadan çıkan talaşları asla elle tutmayınız

    8-      Matkabın bilenmiş olmasına dikkat ediniz.

        

FREZE TEZGAHINDA ÇALIŞMA VE İŞ GÜVENLİĞİ

·       Öğretmeninizden talimat almadan freze tezgahını çalıştırmayınız.

·       Çalıştırmadan önce nasıl durdurulacağını biliniz

·       Hareket halindeki tabla üzerine eğilmeyiniz.

·       Hareket halindeki  bütün freze çakılarından elerinizi uzakta bulundurun.

·       Tezgaha tam uymayan kesici aletleri anahtarları ve diğer aletleri kullanmak tehlikelidir.

·       İnce testere frezelerini kullanırken iş parçasının esnemediğinden emin olunuz.

·       Freze dönerken iş parçasına yerleştirmeye ölçmeye ve ayarlamaya kalkışmayınız.

·       Uygun ölçü ve cinste freze çakısını seçiniz.

·       Dönen frezenin üstünden bir şeye ulaşmak veya yakınında temizlik yapmak çok tehlikelidir.

·       Uygun hız ve ilerlemeyi seçerek ayarlayınız.

·       Tezgahın yağ seviyesini kontrol ediniz.

·       Uygun kurs yeri ve konumu için tablayı ayarlayın.

·       Talaş derinliğini ayarlayın.

·       Şarteli açarak çalışmaya başlayın.